Explosief afval: vapes en batterijen zorgen voor groeiend gevaar in de vuilnisbak

Hoewel de meeste Nederlanders zeggen hun afval netjes te scheiden, komt het in de praktijk nog vaak op de verkeerde plek terecht. Vooral batterijen en kleine elektrische apparaten belanden geregeld in de vuilnisbak – en dat is niet zonder risico. 

"We zien het aantal branden in vuilniswagens en op overslaglocaties toenemen. Dat gebeurt wekelijks," zegt Ralph Peters van de Nederlandse Vereniging voor Afval- en Reinigingsdiensten (NVRD). "Het grootste probleem is de veiligheid van onze mensen."

Uit een peiling van het RTL Nieuwspanel blijkt dat 14 procent van de mensen batterijen gewoon in de vuilnisbak gooit. Ook kleine apparaten met batterijen – zoals elektronische kaarten of speelgoed – worden vaak niet als chemisch afval gezien. 

Tikkende tijdbommetjes

Maar dat zou wel moeten: lithium-ionbatterijen kunnen namelijk lekken, kortsluiting veroorzaken of zelfs ontbranden wanneer ze worden samengeperst. Een kwart van de deelnemers wist niet dat dit zo gevaarlijk is. Maar ze zitten tegenwoordig in een heleboel producten, legt Peters uit: "Je kan het zo gek niet bedenken: ze zitten bijvoorbeeld in fietsverlichting, speelgoed, textiel, luiers en postkaarten."

Het grootste probleem zijn wegwerp-vapes. Ook daar zit een batterijtje in, en daarom mogen die dus niet zomaar bij het restafval. "Die dingen zitten werkelijk overal in het afval", vertelt Ralph Peters. "Ze zijn klein, goedkoop en worden massaal gebruikt en weer weggegooid. Maar als ze kapot gaan en worden geplet in een vuilniswagen, kunnen ze vlam vatten."

Vuilnismannen vertellen in deze video wat ze meemaken:

De impact is niet alleen gevaarlijk, maar ook duur. "Afvalwagens worden steeds geavanceerder. Als zo’n wagen in brand vliegt, lopen de schade en kosten enorm op. En dat wil je niet meemaken als chauffeur." Een vuilniswagen kost zo’n kwart miljoen euro.

Uit het onderzoek blijkt dat veel Nederlanders wel wíllen scheiden, maar niet altijd weten hóe. Tweederde van de deelnemers aan het onderzoek zegt dat er te veel regels zijn om allemaal te onthouden. Zo denkt een meerderheid onterecht dat een gebroken glas in de glasbak hoort en komt piepschuim regelmatig tussen het plastic afval terecht. Die verwarring leidt tot fouten en dat kan in het geval van batterijen dus grote gevolgen hebben. 

Tijd voor actie

Volgens Peters is betere voorlichting nodig, maar ligt de échte oplossing elders: "We moeten stoppen met het massaal kopen van elektrische wegwerpproducten. Heb je echt een kaart nodig die een liedje speelt, of kun je er ook gewoon iets opschrijven?" Ook de opkomst van Ali Express en Temu helpt volgens hem niet mee. "Omdat deze producten zo snel kapot gaan, koopt men in feite afval."

Niet alleen de consument zou volgens de NVRD meer kunnen doen. "Op veel producten staat al dat het brandgevaarlijk is, bijvoorbeeld met een klein icoontje. Kennelijk helpt dat niet genoeg. Een statiegeldsysteem voor dit soort producten zou kunnen helpen, maar er zouden ook meer toegankelijke innamepunten moeten komen, om het scheiden makkelijker te maken voor de consument."