De NAVO-top, op 24 en 25 juni, is de eerste grote bijeenkomst van de alliantie onder leiding van voormalig premier Mark Rutte als secretaris-generaal. Het is echter nog niet zeker of de Amerikaanse president Donald Trump überhaupt naar Den Haag zal afreizen. Dat zou enerzijds een blamage voor Rutte kunnen zijn, maar met name een grote klap voor de NAVO. De top wordt als cruciaal gezien voor de toekomst van het bondgenootschap.
De Amerikaanse president wil dat NAVO-leden meer bijdragen aan de alliantie. In zijn ogen is een defensiebudget van 5 procent van het bruto binnenlands product niet alleen haalbaar, maar ook meer dan redelijk. Rutte pleit zelf voor 3 procent, terwijl de meeste lidstaten op dit moment voldoen aan de huidige norm van 2 procent. 'Trump wil een goede deal over die norm', zegt De Wijk. 'Als die er niet komt, bestaat de kans dat hij niet naar de NAVO-top komt.'
Besprekingen over Oekraïne
Maar niet alleen de defensiebijdrage staat ter discussie. Bij de vredesbesprekingen tussen Rusland en de Verenigde Staten over de oorlog in Oekraïne heeft de VS al aangegeven dat EU-landen verantwoordelijk zullen zijn voor een geloofwaardige defensie om de vrede in de regio te waarborgen. Nog voordat de onderhandelingen waren begonnen, kondigde de VS aan dat de door Rusland bezette gebieden in Oekraïne als Russisch grondgebied zullen worden erkend.
‘Dit gaat over het herstel van de betrekkingen tussen de VS en Rusland. Het belang van Oekraïne speelt daarbij kennelijk geen rol’
'De gesprekken tussen de Russen en Amerikanen in Saoedi-Arabië zijn geen onderhandelingen over vrede in Oekraïne', waarschuwt Dick Berlijn, oud-commandant der Strijdkrachten. 'Dit gaat over het herstel van de betrekkingen en de wederzijdse belangen van de VS en Rusland. Het belang van Oekraïne speelt daarbij kennelijk geen rol.'
Lees ook
- ‘Áls er een deal komt, gaat Zelensky die waarschijnlijk frustreren’
Door de meerdere eisen van Trump – een hogere NAVO-bijdrage en een Europees vredesleger – staat de NAVO onder zware druk van de Verenigde Staten, tot nu toe de belangrijkste speler binnen het bondgenootschap. 'Het komt van twee kanten', zegt oud-NAVO-ambassadeur Pieter Feith. 'De Russische agressie tegen Oekraïne en de dreiging met zowel militaire als hybride middelen tegen onze Europese veiligheid.'
‘Als de top niet doorgaat, laat je je gijzelen door Trump’
Tegelijkertijd is er binnen de EU nog geen spoor van consensus over deze kwesties. 'Eigenlijk is alles nu onzeker', zegt Mart de Kruif, oud-commandant der Landstrijdkrachten.
Ook het doorgaan van de NAVO-top zelf. 'Als de top niet doorgaat, laat je je gijzelen door Trump', zegt De Wijk. Juist het wél laten doorgaan van de top kan een sterk signaal richting de VS zijn, stelt hij. 'De NAVO blijkt dan sterker te zijn dan de VS', ziet ook De Kruif.
‘Olifant in de porseleinkast’
De Kruif maakt zich geen directe zorgen over het doorgaan van de top, maar waarschuwt indirect wel voor een tweespalt. 'Die top is te belangrijk voor Canada en het Europese deel van de NAVO'. Veel hangt af van Donald Trump, benadrukt hij. Die gedraagt zich als een spreekwoordelijke 'olifant in een porseleinkast'. Hij vervolgt: 'Het zou goed kunnen dat Trump in juni niet naar Den Haag komt. De onderhandelingen met Zelensky en over Oekraïne zijn cruciaal.'
Lees ook
- Oekraïners boos en verbijsterd, ‘duidelijk dat Trump hen laat vallen’
Daarnaast heeft Trump genoeg redenen om wél te komen, maar dat zijn vooral rationele argumenten, zegt De Kruif. 'De grote vraag voor de VS is: blijven we een leidende rol spelen binnen de NAVO, of zetten we onszelf buitenspel? Dat is de kwestie die als een schaduw over de top hangt.'
Schrijf je nu in voor de BNR Nieuwsbrief voor je dagelijkse dosis nieuws en podcasttips. Iedere ochtend en/of middag in je mailbox zodat je altijd op de hoogte bent. Blijf Scherp.
