自然言語の構文パターンを学習する1
C++で自然言語の構文パターンを学習する
Transformerベースのモデルを独自に実装する。
1. 実装の概要
トークナイザ: 日本語テキストを単語に分割。
位置エンコーディング: 単語の位置情報を付加。
Self-Attention Mechanism: 入力シーケンス内の関係を学習。
Multi-Head Attention: 複数の視点から注目。
Feed-Forward Network: 各位置での非線形変換。
Layer Normalization: 安定した学習のために正規化。
Encoder-Decoder Structure: 構文パターンを学習する全体構造。
学習ループ: モデルのトレーニング。
2. 必要なライブラリとツール
C++17: 最新のC++標準を使用。
Eigen: 行列演算用ライブラリ。
MeCab: 日本語の形態素解析用ライブラリ。
CMake: ビルド管理ツール。
2.1 ライブラリのインストール
Eigen:
公式サイト(Eigen)からダウンロード。
ヘッダーファイルをプロジェクトにインクルード。
MeCab:
Ubuntuの場合:
bash
Windowsでは、MeCabのバイナリをインストール。
CMake:
公式サイト(CMake)からインストール。
3. プロジェクトの構成
プロジェクトは以下のファイルで構成されます:
main.cpp: メイン関数。データの読み込み、モデル学習、推論。
model.h / model.cpp: Transformerモデルの定義。
attention.h / attention.cpp: Self-AttentionとMulti-Head Attentionの実装。
feedforward.h / feedforward.cpp: Feed-Forward Networkの実装。
layer_norm.h / layer_norm.cpp: Layer Normalizationの実装。
tokenizer.h / tokenizer.cpp: MeCabを使用したトークン化。
utils.h / utils.cpp: 位置エンコーディングなどのユーティリティ関数。
CMakeLists.txt: ビルド設定。
4. ソースコード
4.1 CMakeLists.txt
# CMakeの最低バージョンを指定
cmake_minimum_required(VERSION 3.10)
# プロジェクト名を設定
project(SyntaxPatternLearner)
# C++17を使用
set(CMAKE_CXX_STANDARD 17)
# Eigenのインクルードパスを設定(環境に合わせて変更)
include_directories(/path/to/eigen)
# MeCabのライブラリとインクルードパスを設定
find_library(MECAB_LIBRARY mecab)
include_directories(/usr/include)
# 実行ファイルを定義
add_executable(SyntaxPatternLearner
main.cpp
model.cpp
attention.cpp
feedforward.cpp
layer_norm.cpp
tokenizer.cpp
utils.cpp
)
# MeCabライブラリをリンク
target_link_libraries(SyntaxPatternLearner ${MECAB_LIBRARY})
4.2 tokenizer.h
#ifndef TOKENIZER_H
#define TOKENIZER_H
#include <mecab.h>
#include <string>
#include <vector>
// 日本語テキストをトークン化するクラス
class Tokenizer {
public:
Tokenizer(); // コンストラクタ
~Tokenizer(); // デストラクタ
std::vector<std::string> tokenize(const std::string& text); // テキストをトークンに分割
private:
MeCab::Tagger* tagger; // MeCabのタグ付けオブジェクト
};
#endif // TOKENIZER_H
4.3 tokenizer.cpp
#include "tokenizer.h"
#include <stdexcept>
#include <sstream>
// コンストラクタ:MeCabのタグ付けオブジェクトを初期化
Tokenizer::Tokenizer() {
tagger = MeCab::createTagger("");
if (!tagger) {
throw std::runtime_error("MeCabの初期化に失敗しました。");
}
}
// デストラクタ:メモリを解放
Tokenizer::~Tokenizer() {
delete tagger;
}
// テキストをトークン化する関数
std::vector<std::string> Tokenizer::tokenize(const std::string& text) {
const char* result = tagger->parse(text.c_str());
if (!result) {
throw std::runtime_error("トークン化に失敗しました。");
}
std::vector<std::string> tokens;
std::istringstream iss(result);
std::string token;
while (std::getline(iss, token, ' ')) { // スペースで分割
if (!token.empty()) {
tokens.push_back(token);
}
}
return tokens;
}
4.4 utils.h
#ifndef UTILS_H
#define UTILS_H
#include <Eigen/Dense>
// 位置エンコーディングを生成する関数
Eigen::MatrixXd positional_encoding(int seq_len, int d_model);
#endif // UTILS_H
4.5 utils.cpp
#include "utils.h"
#include <cmath>
// 位置エンコーディングを生成する関数
// seq_len: シーケンス長, d_model: 埋め込み次元
Eigen::MatrixXd positional_encoding(int seq_len, int d_model) {
Eigen::MatrixXd pe(seq_len, d_model);
for (int pos = 0; pos < seq_len; ++pos) {
for (int i = 0; i < d_model; ++i) {
if (i % 2 == 0) {
pe(pos, i) = std::sin(pos / std::pow(10000.0, i / static_cast<double>(d_model)));
} else {
pe(pos, i) = std::cos(pos / std::pow(10000.0, (i - 1) / static_cast<double>(d_model)));
}
}
}
return pe;
}
4.6 attention.h
#ifndef ATTENTION_H
#define ATTENTION_H
#include <Eigen/Dense>
// スケールドドットプロダクトアテンションを計算
Eigen::MatrixXd scaled_dot_product_attention(const Eigen::MatrixXd& Q, const Eigen::MatrixXd& K, const Eigen::MatrixXd& V);
// Multi-Head Attentionクラス
class MultiHeadAttention {
public:
MultiHeadAttention(int d_model, int num_heads); // コンストラクタ
Eigen::MatrixXd forward(const Eigen::MatrixXd& Q, const Eigen::MatrixXd& K, const Eigen::MatrixXd& V); // フォワードパス
private:
int d_model; // モデルの次元
int num_heads; // ヘッド数
int d_k; // 各ヘッドの次元
std::vector<Eigen::MatrixXd> W_q, W_k, W_v; // 各ヘッドのクエリ、キー、バリューの重み
Eigen::MatrixXd W_o; // 出力用の重み
};
#endif // ATTENTION_H
4.7 attention.cpp
#include "attention.h"
#include <cmath>
// スケールドドットプロダクトアテンションの実装
Eigen::MatrixXd scaled_dot_product_attention(const Eigen::MatrixXd& Q, const Eigen::MatrixXd& K, const Eigen::MatrixXd& V) {
int d_k = Q.cols();
// スコアを計算:Q * K^T / sqrt(d_k)
Eigen::MatrixXd scores = Q * K.transpose() / std::sqrt(static_cast<double>(d_k));
// ソフトマックスを適用
Eigen::MatrixXd attention_weights = scores.array().exp().matrix();
attention_weights = attention_weights.array() / (attention_weights.array().rowwise().sum() + 1e-10); // ゼロ除算防止
// バリューにアテンションを適用
return attention_weights * V;
}
// Multi-Head Attentionのコンストラクタ
MultiHeadAttention::MultiHeadAttention(int d_model, int num_heads)
: d_model(d_model), num_heads(num_heads), d_k(d_model / num_heads) {
// 各ヘッドの重みを初期化
for (int i = 0; i < num_heads; ++i) {
W_q.push_back(Eigen::MatrixXd::Random(d_model, d_k));
W_k.push_back(Eigen::MatrixXd::Random(d_model, d_k));
W_v.push_back(Eigen::MatrixXd::Random(d_model, d_k));
}
W_o = Eigen::MatrixXd::Random(d_model, d_model);
}
// Multi-Head Attentionのフォワードパス
Eigen::MatrixXd MultiHeadAttention::forward(const Eigen::MatrixXd& Q, const Eigen::MatrixXd& K, const Eigen::MatrixXd& V) {
std::vector<Eigen::MatrixXd> heads;
for (int i = 0; i < num_heads; ++i) {
// 各ヘッドでQ, K, Vを計算
Eigen::MatrixXd q_i = Q * W_q[i];
Eigen::MatrixXd k_i = K * W_k[i];
Eigen::MatrixXd v_i = V * W_v[i];
// アテンションを適用
heads.push_back(scaled_dot_product_attention(q_i, k_i, v_i));
}
// 全てのヘッドを結合
int rows = heads[0].rows();
Eigen::MatrixXd concat(rows, d_model);
for (int i = 0; i < num_heads; ++i) {
concat.block(0, i * d_k, rows, d_k) = heads[i];
}
// 出力重みを適用
return concat * W_o;
}
4.8 feedforward.h
#ifndef FEEDFORWARD_H
#define FEEDFORWARD_H
#include <Eigen/Dense>
// Feed-Forward Networkクラス
class FeedForward {
public:
FeedForward(int d_model, int d_ff); // コンストラクタ
Eigen::MatrixXd forward(const Eigen::MatrixXd& input); // フォワードパス
private:
Eigen::MatrixXd W1, W2; // 重み行列
Eigen::VectorXd b1, b2; // バイアス
int d_model; // 入力次元
int d_ff; // 中間層の次元
};
#endif // FEEDFORWARD_H
4.9 feedforward.cpp
#include "feedforward.h"
// Feed-Forward Networkのコンストラクタ
FeedForward::FeedForward(int d_model, int d_ff)
: d_model(d_model), d_ff(d_ff),
W1(Eigen::MatrixXd::Random(d_ff, d_model)),
W2(Eigen::MatrixXd::Random(d_model, d_ff)),
b1(Eigen::VectorXd::Zero(d_ff)),
b2(Eigen::VectorXd::Zero(d_model)) {}
// Feed-Forward Networkのフォワードパス
Eigen::MatrixXd FeedForward::forward(const Eigen::MatrixXd& input) {
// 第一層:W1 * input + b1 にReLUを適用
Eigen::MatrixXd hidden = (W1 * input.transpose()).colwise() + b1;
hidden = hidden.array().max(0.0); // ReLU
// 第二層:W2 * hidden + b2
Eigen::MatrixXd output = (W2 * hidden).colwise() + b2;
return output.transpose();
}
4.10 layer_norm.h
#ifndef LAYER_NORM_H
#define LAYER_NORM_H
#include <Eigen/Dense>
// Layer Normalizationクラス
class LayerNorm {
public:
LayerNorm(int d_model); // コンストラクタ
Eigen::MatrixXd forward(const Eigen::MatrixXd& input); // フォワードパス
private:
Eigen::VectorXd gamma; // スケーリングパラメータ
Eigen::VectorXd beta; // シフトパラメータ
int d_model; // 次元数
};
#endif // LAYER_NORM_H
4.11 layer_norm.cpp
#include "layer_norm.h"
// Layer Normalizationのコンストラクタ
LayerNorm::LayerNorm(int d_model)
: d_model(d_model),
gamma(Eigen::VectorXd::Ones(d_model)),
beta(Eigen::VectorXd::Zero(d_model)) {}
// Layer Normalizationのフォワードパス
Eigen::MatrixXd LayerNorm::forward(const Eigen::MatrixXd& input) {
// 平均と分散を計算
Eigen::VectorXd mean = input.colwise().mean();
Eigen::MatrixXd centered = input.rowwise() - mean.transpose();
Eigen::VectorXd variance = (centered.array().square().colwise().sum() / d_model).sqrt();
// 正規化
Eigen::MatrixXd normalized = centered.array().colwise() / (variance.array() + 1e-10); // ゼロ除算防止
// スケーリングとシフト
return (normalized.array().colwise() * gamma.array()).colwise() + beta.array();
}
4.12 model.h
#ifndef MODEL_H
#define MODEL_H
#include "attention.h"
#include "feedforward.h"
#include "layer_norm.h"
#include <Eigen/Dense>
#include <vector>
// TransformerのEncoder層
class EncoderLayer {
public:
EncoderLayer(int d_model, int num_heads, int d_ff); // コンストラクタ
Eigen::MatrixXd forward(const Eigen::MatrixXd& input); // フォワードパス
private:
MultiHeadAttention mha; // Multi-Head Attention
FeedForward ff; // Feed-Forward Network
LayerNorm norm1, norm2; // 2つのLayer Normalization
};
// TransformerのDecoder層
class DecoderLayer {
public:
DecoderLayer(int d_model, int num_heads, int d_ff); // コンストラクタ
Eigen::MatrixXd forward(const Eigen::MatrixXd& input, const Eigen::MatrixXd& enc_output); // フォワードパス
private:
MultiHeadAttention self_mha; // Self-Attention用
MultiHeadAttention enc_mha; // Encoder出力に対するAttention用
FeedForward ff; // Feed-Forward Network
LayerNorm norm1, norm2, norm3; // 3つのLayer Normalization
};
// Transformerモデル全体
class TransformerModel {
public:
TransformerModel(int d_model, int num_heads, int d_ff, int num_layers, int vocab_size); // コンストラクタ
Eigen::MatrixXd forward(const Eigen::MatrixXd& src, const Eigen::MatrixXd& tgt); // フォワードパス
void train(const std::vector<std::string>& src_texts, const std::vector<std::string>& tgt_texts, int epochs); // 学習関数
private:
int d_model; // モデルの次元
int vocab_size; // 語彙サイズ
std::vector<EncoderLayer> encoders; // Encoder層のリスト
std::vector<DecoderLayer> decoders; // Decoder層のリスト
Eigen::MatrixXd embedding; // 埋め込み行列
Eigen::MatrixXd output_layer; // 出力層の重み
};
#endif // MODEL_H
4.13 model.cpp
#include "model.h"
#include "utils.h"
#include <iostream>
// Encoder層のコンストラクタ
EncoderLayer::EncoderLayer(int d_model, int num_heads, int d_ff)
: mha(d_model, num_heads), ff(d_model, d_ff), norm1(d_model), norm2(d_model) {}
// Encoder層のフォワードパス
Eigen::MatrixXd EncoderLayer::forward(const Eigen::MatrixXd& input) {
// Multi-Head Attentionと残差接続
Eigen::MatrixXd attn_output = mha.forward(input, input, input);
Eigen::MatrixXd norm1_output = norm1.forward(input + attn_output);
// Feed-Forwardと残差接続
Eigen::MatrixXd ff_output = ff.forward(norm1_output);
return norm2.forward(norm1_output + ff_output);
}
// Decoder層のコンストラクタ
DecoderLayer::DecoderLayer(int d_model, int num_heads, int d_ff)
: self_mha(d_model, num_heads), enc_mha(d_model, num_heads), ff(d_model, d_ff),
norm1(d_model), norm2(d_model), norm3(d_model) {}
// Decoder層のフォワードパス
Eigen::MatrixXd DecoderLayer::forward(const Eigen::MatrixXd& input, const Eigen::MatrixXd& enc_output) {
// Self-Attentionと残差接続
Eigen::MatrixXd self_attn_output = self_mha.forward(input, input, input);
Eigen::MatrixXd norm1_output = norm1.forward(input + self_attn_output);
// Encoder-Decoder Attentionと残差接続
Eigen::MatrixXd enc_attn_output = enc_mha.forward(norm1_output, enc_output, enc_output);
Eigen::MatrixXd norm2_output = norm2.forward(norm1_output + enc_attn_output);
// Feed-Forwardと残差接続
Eigen::MatrixXd ff_output = ff.forward(norm2_output);
return norm3.forward(norm2_output + ff_output);
}
// Transformerモデルのコンストラクタ
TransformerModel::TransformerModel(int d_model, int num_heads, int d_ff, int num_layers, int vocab_size)
: d_model(d_model), vocab_size(vocab_size),
embedding(Eigen::MatrixXd::Random(vocab_size, d_model)),
output_layer(Eigen::MatrixXd::Random(vocab_size, d_model)) {
// Encoder層を初期化
for (int i = 0; i < num_layers; ++i) {
encoders.emplace_back(d_model, num_heads, d_ff);
}
// Decoder層を初期化
for (int i = 0; i < num_layers; ++i) {
decoders.emplace_back(d_model, num_heads, d_ff);
}
}
// Transformerモデルのフォワードパス
Eigen::MatrixXd TransformerModel::forward(const Eigen::MatrixXd& src, const Eigen::MatrixXd& tgt) {
// 位置エンコーディングを追加
Eigen::MatrixXd src_pe = src + positional_encoding(src.rows(), d_model);
Eigen::MatrixXd tgt_pe = tgt + positional_encoding(tgt.rows(), d_model);
// Encoderの処理
Eigen::MatrixXd enc_output = src_pe;
for (auto& encoder : encoders) {
enc_output = encoder.forward(enc_output);
}
// Decoderの処理
Eigen::MatrixXd dec_output = tgt_pe;
for (auto& decoder : decoders) {
dec_output = decoder.forward(dec_output, enc_output);
}
// 出力層
return dec_output * output_layer.transpose();
}
// 学習関数(簡易的な実装)
void TransformerModel::train(const std::vector<std::string>& src_texts, const std::vector<std::string>& tgt_texts, int epochs) {
// ダミーのトークンID変換(実際には語彙マッピングが必要)
Eigen::MatrixXd src(src_texts.size(), d_model);
Eigen::MatrixXd tgt(tgt_texts.size(), d_model);
src.setRandom(); // 仮の入力データ
tgt.setRandom(); // 仮のターゲットデータ
for (int epoch = 0; epoch < epochs; ++epoch) {
// フォワードパス
Eigen::MatrixXd output = forward(src, tgt);
// 損失計算(仮の実装)
Eigen::MatrixXd loss = (output - tgt).array().square().mean();
std::cout << "エポック " << epoch + 1 << ": 損失 = " << loss << std::endl;
// 重みの更新(ここでは省略、実際には勾配降下法を実装)
}
}
4.14 main.cpp
#include "tokenizer.h"
#include "model.h"
#include <iostream>
#include <vector>
// メイン関数
int main() {
try {
// トークナイザの初期化
Tokenizer tokenizer;
// サンプルテキスト
std::vector<std::string> src_texts = {"私は学生です", "彼は教師です"};
std::vector<std::string> tgt_texts = {"I am a student", "He is a teacher"};
// トークン化のテスト
for (const auto& text : src_texts) {
std::vector<std::string> tokens = tokenizer.tokenize(text);
std::cout << "トークン: ";
for (const auto& token : tokens) {
std::cout << token << " ";
}
std::cout << std::endl;
}
// モデルの初期化
TransformerModel model(/*d_model=*/512, /*num_heads=*/8, /*d_ff=*/2048, /*num_layers=*/6, /*vocab_size=*/10000);
// 学習の実行
model.train(src_texts, tgt_texts, 10);
} catch (const std::exception& e) {
std::cerr << "エラー: " << e.what() << std::endl;
return 1;
}
return 0;
}
5. ビルドと実行
5.1 CMakeの実行
mkdir build
cd build
cmake ..
5.2 ビルド
make
5.3 実行
./SyntaxPatternLearner
6. 実装の詳細
トークン化: MeCabを使用して日本語テキストをトークンに分割。
位置エンコーディング: 単語の位置情報を付加し、順序を考慮。
Multi-Head Attention: 複数のヘッドで異なる視点から関係性を学習。
Feed-Forward Network: 各位置で独立した非線形変換を適用。
Layer Normalization: 残差接続後に正規化を行い、学習を安定化。
Encoder-Decoder: 複数層のEncoderとDecoderで構成し、構文パターンを学習。
学習ループ: 簡易的な損失計算を実装(実際には勾配計算と最適化が必要)。
実際の自然言語処理タスクに対応するには、以下のような拡張が必要です。
語彙マッピング(トークンをIDに変換)。
損失関数と勾配降下法の実装。
データセットの読み込みと前処理。
マスク付きアテンション(Decoderでの未来の情報参照防止)。
コメント