"Woorden zijn niet genoeg": België wil actie ondernemen nu M23-rebellen miljoenenstad Goma in Oost-Congo in handen krijgen
België wil actie ondernemen om het geweld in het oosten van Congo een halt toe te roepen. Dat heeft de Belgische minister van Buitenlandse Zaken Bernard Quintin gezegd. "Woorden alleen zijn niet genoegd, er moet actie ondernomen worden", zegt hij. Ons land stuurt daarmee een duidelijk signaal naar de M23-rebellen die afgelopen nacht Goma, de grootste stad in het oosten van Congo, naar eigen zeggen volledig hebben ingenomen.
"De situatie is onaanvaardbaar", zegt Quintin. "Het is een inbreuk op het internationaal en het humanitair recht. De soevereiniteit en de territoriale integriteit moeten door iedereen, te allen tijde en op elke plaats gerespecteerd worden. De humanitaire situatie verslechtert elk uur."
En dus vindt Quintin dat het tijd is voor actie. "Een verklaring is niet langer voldoende. We hebben gemerkt dat er op het terrein niets is veranderd. We moeten actie ondernemen." Wat die actie precies inhoudt, wil de buitenlandminister nog niet kwijt, maar mogelijk omvat het een sanctiepakket tegen Rwanda, die de M23-rebellen steunt.
M23-rebellen nemen Goma in
Na urenlang geweervuur en explosies is het nu stil in de straten van Goma. De rebellen van M23 hebben naar eigen zeggen de controle over de stad overgenomen van het regeringsleger. De stad, aan de noordelijke oever van het Kivumeer en vlak bij de grens met Rwanda, was al even volledig omsingeld door de M23-rebellen.
Gisterenavond kondigden de rebellen aan dat ze de stad zouden innemen. In een mum van tijd is hen dat nu ook gelukt. In de stad heerst "massale paniek", zegt de speciale vertegenwoordiger van VN Bintou Keita. "M23 gebruikt inwoners als menselijk schild terwijl anderen vluchten voor hun leven. Het luchtruim boven de stad werd ook gesloten. Met andere woorden, we zitten in de val." Ze zei dat de VN tijdelijk niet-essentieel personeel uit de stad verplaatste.
Volgens de eerste berichten zou het regeringsleger zich snel hebben overgegeven aan de rebellen. Dat levert de Congolese strijdkrachten veel kritiek op, vertelt Afrikacorrespondent voor NOS Elles van Gelder. "De Congolese militairen zijn er al vaker van beschuldigd dat ze de mensen niet voldoende beschermen", zegt ze. "Goma is dan de stad waar alle mensen heen gevlucht zijn, de laatste veilige plek in Oost-Congo. Nu is dat dus ook niet langer het geval."
Het Uruguayaanse leger, dat in Goma is als onderdeel van de VN-vredesmissie, meldde vannacht op X dat al meerdere Congolese soldaten hun wapens hadden neergelegd. "Meer dan honderd FARDC-soldaten bevinden zich in de faciliteiten van de 'Siempre Presente'-basis in afwachting van het proces voor ontwapening, demobilisatie en re-integratie (DDR)", luidt de verklaring.
In foto's bij de verklaring zijn gewapende mannen te zien die zich registreren bij de vredestroepen, gekleed in een mix van militaire uniformen en burgerkleding.
Bekijk: Rebellen van M23 marcheren door de straten van Goma
Er komt "binnen de 48 uur" een top van de Oost-Afrikaanse Gemeenschap (OAG) over het geweld in het oosten van de Democratische Republiek Congo. Dat heeft de Keniaanse president William Ruto zondagavond aangekondigd. Op die top zullen de Congolese president Félix Tshisekedi en de Rwandese president Paul Kagame aanwezig zijn. De OAG is een intergouvernementele organisatie waarvan Burundi, de Democratische Republiek Congo, Kenia, Oeganda, Rwanda, Tanzania en Zuid-Soedan lid zijn.
Het vergeten conflict
De strijd tussen de rebellen van M23 en het regeringsleger is een van de langst aanslepende oorlogen op het Afrikaanse continent. Toch wordt het ook wel "het vergeten conflict" genoemd, omdat de blik van de internationale gemeenschap de laatste jaren voornamelijk gericht is op conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten.
De M23-rebellen, voornamelijk bestaande uit voormalige Congolese Tutsi-soldaten, kwamen in 2012 in opstand tegen de regering van toenmalig president Joseph Kabila. De rebellen worden gesteund door buurland Rwanda.
Het conflict draait om etnische spanningen, economische belangen en controle over natuurlijke hulpbronnen. De Congolese bodem bevat immers heel wat waardevolle mineralen. Het is een van 's werelds rijkste bronnen van diamant, goud, koper, coltan, kobalt, tin, tantalium en lithium.
Ook in Goma is dat het geval. De bodem is er rijk aan coltan, een mineraal dat elektriciteit kan opslaan en erg belangrijk is bij de productie van smartphones en computers. De rebellen zijn er de afgelopen jaren in geslaagd om het grootste deel van die coltanmijnen in handen te krijgen, en ook de belangrijkste smokkelroute naar Rwanda wordt helemaal door M23 gecontroleerd.
Grote vluchtelingenstroom
Het conflict leidde tot massale ontheemding, schendingen van mensenrechten en humanitaire crises. Internationale inspanningen werden ondernomen om het geweld te stoppen en vrede te bevorderen, maar die kunnen het geweld voorlopig moeilijk inperken. Veel inwoners zijn gevlucht naar Goma omdat ze hopen dat ze in de stad veilig zouden zijn.
"M23 duwt burgers al decennialang in het nauw, en nu slaan mensen opnieuw op de vlucht", vertelt correspondente Van Gelder. "We zagen gisteren al dat mensen van de buitenranden van de stad, waar de vluchtelingenkampen liggen, veiligheid opzochten in het centrum. Ook daar krijgen ze nu te maken met M23. Mensen die kunnen blijven binnen, maar lang niet iedereen heeft een dak boven het hoofd."
Volgens de Verenigde Naties zijn sinds begin januari 400.000 mensen ontheemd door de gevechten. In de afgelopen 48 uur zijn twee soldaten van VN-vredestroepen uit Zuid-Afrika en één uit Uruguay omgekomen, terwijl 11 anderen gewond raakten en in het ziekenhuis zijn opgenomen.
VN-secretaris-generaal António Guterres herhaalde gisteren bij aanvang van de Veiligheidsraad zijn "krachtigste veroordeling" van het offensief van M23 "met de steun van de Rwandese strijdkrachten". De VN roept de Congolese rebellen op onmiddellijk alle vijandige acties te staken en zich terug te trekken, aldus woordvoerder Stephane Dujarric.