Węgorzewska odpowiada "Newsweekowi": ludzie mają wiele problemów

Pani Dyrektor, w trakcie ostatniej kampanii wyborczej jesienią 2023 r. Warszawska Opera Kameralna dała na Mazowszu ponad 40 koncertów. Spotkaliśmy się z hipotezą, według której było to wykorzystywanie WOK do prowadzenia kampanii politycznej – na większości koncertów byli lokalni politycy PSL. Jak by się Pani do tego odniosła?

Od 2018 roku Warszawska Opera Kameralna realizuje projekt Operobus (nazwa została zastrzeżona w urzędzie patentowym). Jest to bardzo ważny element programu Warszawskiej Opery Kameralnej, który pełni też rolę edukacyjną. W ramach projektu dowozimy naszego widza do miejsca wydarzenia, w którym odbywają się koncerty i przedstawienia Warszawskiej Opery Kameralnej – bez różnicy czyim jest zwolennikiem, w tym jakiej partii politycznej. W Warszawskiej Operze Kameralnej nie ma stygmatyzacji, każdy meloman jest dla nas ważny.

Dyrekcja Warszawskiej Opery Kameralnej postanowiła sobie za zadanie, aby ze swoim repertuarem wyjść do publiczności z całego terenu Mazowsza, ponieważ mieszkańcy Warszawy mają największą możliwość dostępu do kultury wysokiej. Mazowsze to ogromny teren, który rokrocznie odwiedzamy, wyjeżdżając tam z dziesiątkami koncertów. Realizujemy te koncerty w różnych gminach, powiatach dla mieszkańców Mazowsza. Zawsze koncerty są realizowane przy udziale lokalnych samorządów, których włodarzami są osoby z różnych ugrupowań politycznych. Nie wnikamy w te zależności z przyczyn obiektywnych, o których już powiedziałam na początku wypowiedzi — bez różnicy jest naszej jednostce kultury, czyim zwolennikiem,. z jakiej partii politycznej jest widz słuchający koncertów Warszawskiej Opery Kameralnej. Tak jak powiedziałam, w tej Instytucji nie ma stygmatyzacji. każdy meloman jest dla nas ważny. Projekt koncertów jest realizowany przy współudziale lokalnych samorządów które udostępniają nam swoje sale, domy Kultury, obszary Szkół (najczęściej są to sale gimnastyczne). Jedziemy wszędzie tam gdzie możemy szerzyć wysoką kulturę. Jeśli gospodarz udostępnia nam na takie miejsce jest zapraszany na wydarzenie i często bywa, że bierze w nim udział. Warszawska Opera Kameralna realizuje swoje zadania nie w oparciu o kalendarz wyborczy, a w oparciu o plan pracy artystycznej oparty na sezonach. W roku 2023 Warszawska Opera Kameralna, jak i wszystkie jednostki kultury, dla których organem założycielskim jest samorząd województwa mazowieckiego realizowała także Koncerty z okazji 25-lecia powstania samorządu województwa mazowieckiego.

Warszawska Opera Kameralne uczestniczy także w projekcie Samorządu Województwa Mazowieckiego, który z tego co jest mi wiadomym, jako jedyny w kraju finansuje również projekt "kulturalna szkoła za złotówkę", w ramach których dopłaca do biletów dla młodzieży, przy czym nie ma znaczenia czy jest to młodzież z Warszawy czy z Mazowsza. Projekt ten zapobiega wykluczeniom. Uczestniczyć w nim mogą wszystkie szkoły, dla których organami założycielskimi są samorządy gminne czy powiatowe, w ramach których działają osoby z różnych ugrupowań, ale również osoby bezpartyjne. Z tego programu skorzystały już tysiące młodych ludzi, których nie stać byłoby na to, aby pójść do Opery. Taki sam program opłaty 1 zł. za bilet samorząd województwa mazowieckiego wprowadził dla osób niepełnosprawnych i ich opiekunów. Z programu skorzystało już wiele osób. Z roku na rok przybywa coraz większa liczba chętnych.

Czy kiedykolwiek zdarzyło się, aby Pani zachowania doprowadziły pracowników lub pracowniczki do płaczu, poczucia wyizolowania lub stanów lękowych? Czy kiedykolwiek sygnalizowano Pani, że część pracowników nie radzi sobie z presją i stresem, którym są poddawani podczas pracy w WOK?

W dzisiejszych czasach ludzie mają wiele problemów i sytuacji stresujących. Pandemia covid obnażyła problemy ze zdrowiem, pojawiają się problemy z dziećmi, choroby rodziców, choroby własne, problemy finansowe, niemożność spłaty kredytów.

Praca w operze to na pewno praca wymagająca niezwykłej skrupulatności i precyzji. Jest to praca pod presją czasu, którą można porównać do pracy na live"ie w telewizji. Wszystkie nasze wydarzenia, muszą być wyprodukowane w określonym przedziale czasowym, zgodnie z uprzednio ustalonym harmonogramem, z udziałem wielkiego aparatu wykonawczego. Generuje to na pewno stres, dlatego też jest koniecznym posiadanie umiejętności działania w określonym czasie, przy uwzględnieniu wymogów stawianych przez reżyserów, choreografów, scenografów, dyrygentów. Wymienieni przeze mnie realizatorzy zapraszani do koncertów czy przedstawień artystycznych artykułują swoje oczekiwania i swoje wizje, które po zaakceptowaniu musimy precyzyjnie zrealizować. Staramy się stawić czoła tym wymaganiom i realizujemy je dla naszej publiczności, która ma otrzymać jak najlepsze dzieło, które jest wynikiem naszej wielomiesięcznej pracy, kompatybilnej wielokrotnie na różnych przestrzeniach. Całemu zespołowi Warszawskiej Opery Kameralnej zależy na najwyższej jakości zarówno od strony muzycznej jak i wizualnej. Praca w teatrze to również praca w nietypowych i niestandardowych godzinach. Pracownicy pracują w trybach pracy dopuszczonych przepisami prawa, takimi jak: przerywany czas pracy; zadaniowy czas pracy i inne. Praca rano; wieczorem w soboty i w niedzielę generuje na pewno trudne sytuacje życiowe i rodzinne. Nie każda osoba, która podejmuje taką pracę zdaje sobie sprawę jak wymagająca, czasochłonna i wymagająca precyzji w zakresie koordynacji działań i przede wszystkim komunikacji jest ta praca.

Wielokrotnie w obecności kierownika kadr, dowiaduję się o chorobach w rodzinie, wśród bliskich, choroby dotykają bezpośrednio pracowników Opery, podejmowane są zobowiązania, które trudno spełnić, bo rozpada się rodzina i wiele innych. To wyzwala emocje, nierzadko łzy, jest to normalna ludzka reakcja. I jeżeli jest możliwe znalezienie na to rozwiązań, to wspomagamy siebie nawzajem. Zdaję sobie sprawę, że każdy radzi sobie ze stresem w różny sposób, tak samo jak i z pracą w niestandardowych godzinach; z pracą wymagającą absolutnej precyzji w czasie i komunikacji.

I jeżeli nie można pewnych mechanizmów wypracować to myślę, że takie osoby raczej nie są predestynowane do pracy w tak wymagającym środowisku jakim jest teatr operowy. W Warszawskiej Operze Kameralnej wszystko jest produkowane na zewnątrz, nie posiadamy żadnych pracowni, a przez to tym bardziej zależność od zewnętrznych wykonawców scenografii, kostiumów, rekwizytów, multimediów, elementów sceny wymaga skrupulatnego zaplanowania w czasie i przeprowadzenia tego procesu. Największą rolę pełni tutaj czynnik ludzki. Jesteśmy zespołem, każdy pełni w nim niepowtarzalną rolę, nie ma dublerów i jeśli nie przeprowadzimy wszystkiego w odpowiednim czasie przedstawienie czy koncert może się po prostu nie odbyć.

Pragnę zaznaczyć, że kwestia traktowania pracowników jest dla mnie niezwykle ważna i zawsze staram się dbać o atmosferę pracy w zespole. Wszelkie sygnały dotyczące ewentualnych problemów w tej kwestii traktuję bardzo poważnie i zawsze staram się reagować w sposób adekwatny i zgodny z obowiązującymi standardami. W szczególności nigdy nie miały miejsca negatywne sytuacje i relacje, opisywane w przeszłości, jako panujące w redakcji Newsweeka.

W jednym z wywiadów przyznała Pani kiedyś, że w pracy bywa "apodyktyczna" – podczas naszej rozmowy doprecyzowaliśmy, że chodzi o sprawy związane z jakością pracy w operze. Czy może Pani opowiedzieć, jak taka apodyktyczność może się przejawiać?

Teatr nie jest przypadkowym miejscem pracy; artyści mają dostarczyć publiczności emocji, najwyższej jakości wrażeń. Wspaniałego spektaklu czy koncertu. Wszyscy jesteśmy częścią jednego zespołu, ale musimy pamiętać, że każdy element zespołu jest po to, aby wyprodukować jak najwyższą jakość na scenie — żeby wszyscy byli przygotowani do wyjścia na scenę. Wtedy artyści, realizatorzy i wszyscy pracownicy są dumni, że są częścią tak wspaniałego zespołu. Pracy artysty nie da wykonać się połowicznie. Kiedy muzyk lub śpiewak staje na scenie musi być do tego absolutnie przygotowany. Nie ma tu miejsca na błędy, poszukiwania czy połowiczność działań. Żeby dostarczyć taką jakość, cały zespół musi pracować na ich komfort pracy. Świetnym przykładem są ostatnie Igrzyska Olimpijskie w Paryżu. Kiedy słyszę od polskich olimpijek, że mimo ich medali olimpijskich narzekają na brak komfortu pracy, brak środków finansowych, za późne decyzje, niedotrzymane terminy. Artysta nie może wchodzić na scenę i myśleć, że kostium jest za ciasny, że źle uszyty, że nie z tego materiału, że nie daje mu komfortu poruszania się. To samo z tancerzami. Muzycy muszą mieć właściwe instrumenty, świetnie nastrojone, światło nie może przeszkadzać a musi wydobywać jakość przedstawienia. Nie może to kuleć. Trzeba do takich sytuacji podchodzić w sposób profesjonalny, w tym poprzez wymaganie właściwych działań w określonym przedziale czasu. Zacznijmy od prostego przykładu: jeśli nie umówimy się z artystami w odpowiednim, dużym wyprzedzeniem (a pracujemy tylko z zewnętrznymi artystami tzw. Freelanserami, czyli tymi którzy mają wolność artystyczną i dostarczają najwyższą jakość), to nie mamy wtedy możliwości realizacji wartościowych, ambitnych przedstawień. Odpowiednio wcześniej trzeba podpisać umowy, aby potem realizatorzy mogli przeprowadzić odpowiednią ilość prób, aby zrealizować swój zamysł artystyczny, żeby móc pokazać publiczności to co najlepsze. Jeśli już na pierwszym etapie zawiedziemy, to zagrażamy bezpieczeństwu produkcji. Jeśli ktoś tego nie rozumie powinien pracować w innym miejscu pracy czy innej instytucji. Są wspaniałe muzea, w których można wieszać piękne obrazy i nie ma tam presji czasu. Zapraszając do współpracy reżyserów, choreografów, scenografów, reżyserów światła, kompozytorów, wielkich artystów, wybitnych solistów jestem osobą do usług. Staram się zapewnić im jak najlepsze warunki pracy, zarówno na scenie jak i poza nią. Zwłaszcza, jeśli wiele tygodni muszą przebywać poza domem i pracować w operze. Wiąże się to z wieloma elementami, w tym z przygotowaniem materiałów nutowych, wyprodukowaniem scenografii według planów i makiet, uzgodnieniami artystycznymi i przesłuchaniami do ról scenicznych. Teatr operowy to ogromna machina: poczynając od koncepcji artystycznej a kończąc na wykonawczej, administracyjnej, technicznej czy finansowej. Absolutną koniecznością jest wykonywanie pracy i wszystkich czynności ze sobą powiązanych, precyzji czasowej. I tu można powiedzieć, że nie ma czasu na błędy, bo takie mogą doprowadzić do zapaści instytucji. Gdybyśmy byli nieprofesjonalni, nie atrakcyjni repertuarowo, źle wykonujący swoją pracę, to nie bylibyśmy zapraszani poza granicę naszego kraju, nie otrzymywalibyśmy nagród. Skoro wyjeżdżamy do największych sal koncertowych z naszym repertuarem — mam tutaj na myśli ostatni z 3 wyjazdów w maju 2024 r. do Złotej Sali Musikverein w Wiedniu, gdzie za wykonanie koncertu podczas 33. Festiwalu Mozartowskiego publiczność wiedeńska, międzynarodowa nagradza nas brawami na stojąco, to oznacza, że Warszawska Opera Kameralna idzie we właściwym kierunku.

Pani Dyrektor, perłą w koronie WOK od lat jest doceniany na całym świecie Festiwal Mozartowski, o którym mieliśmy okazję chwilę porozmawiać. Według informacji, które nam przekazano, do dwóch pracowników WOK w trakcie trwania ostatniego festiwalu miała przyjechać karetka? Czy to prawda? Jeżeli tak, to jakie były powody tych wezwań?

Czas festiwalowy to czas nawet 50 wydarzeń w ciągu dwóch miesięcy. Ten rok to zbudowanie mostu między Warszawą a Wiedniem, to piąta edycja festiwalu Mozart Junior i premiera zamówienia kompozytorskiego, które było zrealizowane. To ogromne upały, to znowu praca pod presją czasu. Według informacji z kadr, w czasie ostatniego festiwalu dwukrotnie przyjeżdżała do nas karetka: pierwszy raz do pracownika na terenie Basenu Artystycznego, który zasłabł. Nie byłam w miejscu zdarzenia w tym czasie, ani bezpośrednio nie pracuje z tą osobą. Mogło to być odwodnienie bądź też efekt ogromnych upałów lub braku zjedzenia posiłku.

Drugi przypadek to sytuacja, kiedy pracownik nie zażył leków, źle się poczuł i z tego powodu wezwał karetkę. Lekarz kazał pacjentowi wstać, zejść po schodach do karetki, potem zdecydował, że niezasadna jest interwencja szpitalna wobec czego karetka nie zabrała pacjenta.

Jak oceniłaby Pani obecną sytuację kadrową Warszawskiej Opery Kameralnej? Ile jest prawdy w informacjach, że w WOK-u ciągle trwają nabory, a rotacja pracowników – szczególnie związanych z biurem lub działem organizacji pracy artystycznej – jest bardzo częsta?

Zatrudnienie nowego pracownika, to często dla niego ogromna szansa, aby stać się częścią tego wspaniałego zespołu. Zespołu WOK, który dostarcza najwyższą jakość produkując swoje wydarzenia artystyczne, który jest nagradzany, na którego występy trudno kupić bilety. Jednocześnie jest to czas próby dla obu stron. Jeśli taka osoba nie jest w stanie w odpowiednim okresie czasu dostarczyć i zrealizować zadań, które się przed nim stawia, narusza obowiązki pracownicze, wtedy koniecznym jest rozstanie z taką osobą dla jej dobra, ale i dla zapewnienia bezpieczeństwa programu, który musi być zrealizowany oraz całego zespołu. Dzisiaj rynek pracy jest bardzo trudny, dotyczy to wszystkich sfer. Pod względem znalezienia osób, które nie tylko same o sobie myślą, że są właściwe, ale które są właściwe dla zespołu i które są w stanie "zrealizować" swój zakres obowiązków od początku do końca w określonym czasookresie. Gramy ponad 100 wydarzeń rocznie. Tych wydarzeń jest bardzo dużo. Do wystawienia każdej opery, kiedy idzie kurtyna do góry, potrzebny jest synchroniczne działanie około 100 osób: orkiestra, chór, soliści, obsługa, produkcja, zespół techniczny, oświetleniowy, montażyści, perukarki, garderobiane, charakteryzacja, obsługa widowni, marketing, sprzedaż. To wszystko składa się na tylko jedno przedstawienie. Jeśli na którymś z etapów, cokolwiek nie zadziała (a czasami zdarza się, że nie są to pojedyncze zdarzenia), to oznacza, że taka osoba nie jest predystynowana do pracy w Operze. Oczywiście praca w Operze jest postrzegana jako praca związana z wysokim prestiżem, ale za wysokim prestiżem idzie ogromna odpowiedzialność.

Obecnie zakończyliśmy prowadzenie naboru do działu pracy artystycznej OPA. Konieczne było zatrudnienie nowych osób, z uwagi na fakt, uprzedniego wypowiedzenia umów z dwoma pracownikami, do czego były podstawy faktyczne i prawne.

Największą rolę w Warszawskiej Operze Kameralnej pełni czynnik ludzki. Jesteśmy zespołem. Każdy pełni w nim niepowtarzalną rolę, nie ma dublerów i jeśli nie przeprowadzimy wszystkiego w odpowiednim czasie przedstawienie czy koncert może się po prostu nie odbyć. Z większością pracowników współpracujemy od kilku do kilkudziesięciu lat, to pracownicy znający swój fach. Natomiast takie osoby, które nie przechodzą okresu próbnego, nie są w stanie realizować założeń teatru operowego, szukają swojego miejsca u innych pracodawców.

W jednym z wywiadów powiedziała Pani, że to od siebie w czasie pracy – zarówno na scenie, jak i na stanowisku dyrektora – wymaga Pani najwięcej. Jednocześnie zdaniem części współpracowników z decyzjami zdarza się Pani zwlekać do ostatniej chwili, co "generuje mnóstwo komplikacji". "Kiedy coś idzie nie tak albo zdarzają się opóźnienia, cała złość pani dyrektor spada na ciebie. Krzyki, nerwy, pomiatanie" – opowiedział jeden z nich w rozmowie z nami. Chciałbym prosić, aby się Pani do tego odniosła.

Wymagam od siebie najwięcej. Wynikiem tego są sukcesy naszego zespołu zarówno w kraju jaki za granicą. W tym roku zbudowaliśmy most na Festiwalu Mozartowskim pomiędzy Warszawą a Wiedniem. Zagraliśmy trzy prestiżowe koncerty w Musikverein, w domu Mozarta i w Hoffburgkapelle. Nagrywamy płyty, które otrzymują nagrody publiczności i stają się bestsellerami w Empiku. Nie rozumiem sformułowania o zwlekaniu z decyzjami do ostatniej chwili. Złożyłam program merytoryczny na cztery lata naprzód i dokładnie wiem, jakie tytuły w jakich ilościach i na jakich scenach będą wykonywane. 30 września każdego roku przedstawiam plan merytoryczny uszczegółowiony na następny rok kalendarzowy, dzięki któremu wiemy dokładnie co i gdzie gramy. Plany szczegółowe dotyczące ilości prób i obsługi technicznej są uzgadniane między wszystkimi działami do 30 każdego miesiąca i są publikowane z wyprzedzeniem na 30 dni do przodu: Wymaga to pozyskania informacji od realizatorów, dyrygentów w sprawie ilości koniecznych prób i dotyczą pracy wszystkich działów teatru. Dyrektor nie zajmuje się codziennie uzgodnieniami najmniejszych czynności, gdyż nie jest to jego funkcja — nigdy nie mógłby prowadzić teatru jeśli zajmowałby się najdrobniejszymi uzgodnieniami. Działy z zespołami są kierowane przez ich szefów i to oni mają między sobą uzgadniać wszystkie szczegóły. To, że znowu wchodzi tu czynnik ludzki, ale także choroby, nieobecności, zwolnienia lekarskie, sytuacje życiowe i rodzinne mogą generować komplikacje i opóźnienia, natomiast ze swej strony podkreślam, że dokładnie wiemy co i kiedy gramy, a reszta jest w rękach pracowników.

Pani Dyrektor, chcielibyśmy też zapytać, czy kiedykolwiek zdarzyło się Pani korzystać poza godzinami pracy i na własne potrzeby ze służbowego auta? Czy kiedykolwiek pracownicy WOK przywozili Pani do domu służbowe dokumenty, suknie lub peruki?

Moje godziny pracy to siedem dni w tygodniu, od rana do wieczora, łącznie z weekendami. Ja również, jak inni dyrektorzy jestem podawana ocenie przez organ założycielski. Pracuję zadaniowo, to nie tylko praca w biurze, ale nadzorowanie artystyczne i merytoryczne prób, to przebywanie na spektaklach, na próbach w różnych lokalizacjach, a trzeba wiedzieć, że próby odbywają się od 10:00 do 14:00 i od 18:00 do 22:00. Dodatkowo nieprzerwana praca w biurze. Także jeśli chodzi o teatr operowy nie wiem, które godziny miałyby być poza godzinami pracy.

Wielokrotnie się zdarza, że użyczam elementów scenografii, swoich kostiumów czy swoich peruk scenicznych na użytek spektakli. I wtedy odbierane są ode mnie z domu i po realizacji przywożone celem zwrotu. Aby nie wstrzymywać prac, np. gdy zdarza się mój wyjazd w podróż służbową i pracownik zapomni czegoś podpisać, to zdarzyły takie sytuacje, że w systemie interwencyjnym przyjeżdżał po podpis, kiedy ja byłam w drodze na lotnisko bądź na dworzec PKP. Taka sytuacja miała miejsce podczas covid, kiedy dokumenty były zawożone, do mnie, do kierowników działów, bo nie chodziliśmy wtedy do pracy, a dokumenty musiały być podpisywane. Były jonizowane i bezpieczne przewożone do poszczególnych pracowników.

W trakcie rozmów, które przeprowadziliśmy, pojawiła się również wątpliwość dotycząca biletowanych wydarzeń w Teatrze Lub Basenie Artystycznym. Czy kiedykolwiek doszło do sytuacji, w której biletowane wydarzenia zamieniły się w Pani prywatną imprezę: urodziny czy imieniny Pani lub członków Pani rodziny? Jeżeli tak, to kto wtedy ponosił koszty takiego wydarzenia: Pani czy WOK? I drugie pytanie, czy kiedykolwiek pracownicy WOK brali w nich udział jako obsługa?

Na całym świecie instytucje artystyczne zapraszają na swoje wydarzenia dziennikarzy, artystów, czy też realizatorów. Warszawska Opera Kameralna nie jest odosobniona w tym przypadku. Nigdy nie miała miejsca sytuacja, aby "prywatna impreza:" została sfinansowana ze środków WOK.

Pod koniec stycznia zeszłego roku w WOK-u miała miejsce ogromna tragedia: w czasie pracy i w budynku Opery zmarł człowiek. Czy przypomina sobie Pani okoliczności tego zdarzenia? Jak Państwo wtedy zareagowali?

Jednym z najsmutniejszych wydarzeń, które może spotkać dyrektora instytucji jest nagłe odejście Jej pracownika i to jeszcze w siedzibie instytucji. Nasz pracownik, który tego samego dnia siedział na wspólnym zebraniu udał się po nim na spotkanie ze swoimi kolegami i w obecności tych dwóch osób żartując się i śmiejąc osunął się z krzesła. Ponieważ miał zawsze niezwykłe poczucie humoru początkowo koledzy myśleli, że jest to taki żart. Niestety w tym przypadku tak nie było. Do czasu przyjazdu karetki pogotowia, pracownicy udzielali reanimacji koledze wg wskazówek koordynatora Pogotowia. Po kilkudziesięciominutowej reanimacji przez personel karetki pogotowia lekarze stwierdzili zgon. Wszystko odbyło się wg procedur prawnych przewidzianych w takich okolicznościach. Na miejscu zdarzenia była policja. Wszyscy mieliśmy niesamowitą traumę po tym wydarzeniu, pracownicy Opery zostali objęci profesjonalna pomocą psychologiczną. Każdy z pracowników Warszawskiej Opery Kameralnej dodatkowo przeszedł kurs udzielania pierwszej pomocy.