Fundacje rodzinne okiem praktyka

Minęło już 5 miesiące od wprowadzenia do polskiego porządku prawnego instytucji fundacji rodzinnej. Zgodnie z informacjami uzyskanymi w trybie dostępu do informacji publicznych z Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim, do 30 września 2023 r. zarejestrowano 157 fundacji rodzinnych, a 249 wniosków oczekiwało na rozpoznanie. Jak dotychczas dla naszych klientów założyliśmy i zarejestrowaliśmy w rejestrze 5 fundacji rodzinnych, a kilka kolejnych wniosków o wpis fundacji do rejestru czeka jeszcze na rozpoznanie.

Wniosek o wpis

Do wniosku o wpis fundacji rodzinnej do rejestru należy dołączyć szereg dokumentów, w tym akt założycielski, statut, oświadczenie fundatora o wniesieniu mienia na pokrycie funduszu założycielskiego w kwocie określonej w statucie oraz oświadczenia członków organów fundacji rodzinnej obejmujące zgody na pełnienie funkcji członka organu fundacji rodzinnej.

Czytaj więcej

Podatki

Jaki podatek od nieruchomości fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna może posiadać nieruchomości i je wynajmować lub dzierżawić. Może też je sprzedać. W zależności od okoliczności musi się wtedy liczyć z koniecznością zapłaty CIT, VAT lub PCC.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że zgodę na pełnienie funkcji członka organu fundacji powinni wyrazić członkowie każdego organu, a zatem także członkowie zgromadzenia beneficjentów. Warto to odnotować, ponieważ np. w przypadku rejestracji spółek w KRS nie jest wymagane złożenie oświadczeń przez członków zgromadzenia wspólników, co wynika z faktu, że na członkach tego organu nie spoczywają żadne obowiązki wobec spółki ani odpowiedzialność wobec osób trzecich. Posiadanie statusu członka zgromadzenia beneficjentów również nie powoduje powstania obowiązków i odpowiedzialności z tego tytułu, jednakże ustawodawca zdecydował o obowiązku wyrażenia zgody przez beneficjentów na pełnienie funkcji członka tego organu fundacji rodzinnej.

Kolejnym dokumentem, który należy załączyć do wniosku o rejestrację fundacji rodzinnych, jest zaświadczenie o niekaralności członków zarządu fundacji rodzinnej. Sąd prowadzący rejestr fundacji rodzinnych, inaczej niż w przypadku KRS, nie pobiera samodzielnie danych z Krajowego Rejestru Karnego o osobach pełniących funkcje członków zarządu fundacji rodzinnych.

W przypadku braku któregokolwiek z dokumentów wymaganych przez ustawę, sąd rejestrowy wzywa do jego uzupełnienia w terminie 7 dni, co może znacznie wydłużyć proces rejestracji.

Czas oczekiwania na rozpoznanie wniosku

Z naszych dotychczasowych doświadczeń wynika, że czas oczekiwania na rozpoznanie wniosku o wpis fundacji do rejestru wynosi 2-3 miesiące. Długi czas oczekiwania w początkowym okresie obowiązywania ustawy wynikał z braku systemu teleinformatycznego służącego do prowadzenia rejestru fundacji rodzinnych oraz okres wakacyjny. Ministerstwo Sprawiedliwości ukończyło prace nad systemem teleinformatycznym służącym do obsługi rejestru fundacji rodzinnych dopiero kilka tygodni po wejściu w życie ustawy o fundacji rodzinnej.

Zgodnie z Regulaminem urzędowania sądów powszechnych, sprawy są rozpoznawane według kolejności ich wpływu do danego referatu. W szczególnie uzasadnionych przypadkach przewodniczący wydziału może zarządzić rozpoznanie sprawy lub spraw poszczególnych kategorii poza kolejnością. W tym celu należy skierować do Przewodniczącej I Wydziału Cywilnego w Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim wniosek o rozpoznanie wniosku o wpis w trybie pilnym poza kolejnością podając uzasadnienie rozpoznania sprawy poza kolejnością.

Fundacja rodzinna w organizacji

Po podpisaniu aktu założycielskiego fundacji i statutu u notariusza powstaje fundacja rodzinna w organizacji, która może uczestniczyć w obrocie prawnym - nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Przykładowo fundacja rodzinna w organizacji może kupić/sprzedać udziały lub akcje w spółkach, otrzymać dywidendę, wypłacać świadczenia beneficjentom.

Nowy rok, unikalna oferta!

4 zł za tydzień
dostępu do rp.pl

Subskrybuj

Zgodnie z ustawą o rachunkowości, fundacja rodzinna powinna otworzyć księgi rachunkowe już w dniu podpisania aktu założycielskiego i statutu. Prowadzenie ksiąg rachunkowych fundacja rodzinna powinna powierzyć podmiotowi profesjonalnemu, np. biuru rachunkowemu. Z racji nowej i specyficznej instytucji prawnej znalezienie biura księgowego nie jest wcale proste – tylko niektóre podmioty z liczną kadrą podejmują się tego zadania.

Fundacja rodzinna w organizacji jest reprezentowana przez fundatora lub pełnomocnika powołanego przez fundatora. Zasadniczo zarząd fundacji rodzinnej staje się uprawniony do reprezentowania fundacji rodzinnej dopiero po jej wpisie do rejestru.

Umowy zawierane przez fundację rodzinną w organizacji powinny być zatem podpisywane przez fundatora albo przez wyznaczonego przez niego pełnomocnika. Co istotne, fundacja rodzinna w organizacji może zawierać umowy z samym fundatorem np. umowę pożyczki, umowy darowizny mienia na rzecz fundacji.

Fundacja rodzinna w organizacji może również założyć rachunek bankowy. Coraz więcej banków posiada w swojej ofercie rachunki bankowe dla fundacji rodzinnych. W celu założenia rachunku bankowego banki wymagają zazwyczaj skanów dokumentów: wniosku o wpis fundacji do rejestru, aktu założycielskiego i statutu fundacji rodzinnej.

Ryzyko odmowy wpisu do rejestru

Sąd rejestrowy może wydać postanowienie o odmowie wpisu fundacji rodzinnej do rejestru z powodów merytorycznych, czyli w sytuacji, np. gdy postanowienia statutu lub aktu założycielskiego są niezgodne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa.

Zgodnie z ustawą o fundacji rodzinnej, w przypadku gdy postanowienie sądu rejestrowego odmawiające zarejestrowania stało się prawomocne, fundacja rodzinna w organizacji ulega rozwiązaniu.

W celu uniknięcia procedury rozwiązania fundacji rodzinnej w razie oddalenia wniosku o wpis, co miałoby doniosłe skutki podatkowe dla fundatora (15 proc. podatek od wartości majątku fundacji), przed uprawomocnieniem postanowienia odmawiającego wpisu do rejestru należałoby cofnąć wniosek o wpis fundacji do rejestru. W takiej sytuacji sąd umorzy postępowanie, co umożliwi fundatorowi skorygowanie błędów w dokumentach założycielskich fundacji.

Po skorygowaniu aktu założycielskiego i statutu zgodnie z wytycznymi sądu rejestrowego możliwe byłoby ponowne złożenie wniosku, przy czym ważne jest, aby nowy wniosek został złożony nie później niż w terminie 6 miesięcy od podpisania aktu założycielskiego fundacji, ponieważ procedura rozwiązania fundacji rodzinnej w organizacji jest uruchamiana także w razie niezłożenia wniosku o wpis do rejestru właśnie w terminie 6 miesięcy od podpisania aktu założycielskiego.

Nadanie NIP i REGON

Wpis fundacji rodzinnej do rejestru nie powoduje automatycznego nadania NIP i numeru REGON. W celu nadania NIP fundacja rodzinna powinna złożyć wniosek na formularzu NIP-2 do właściwego miejscowo Urzędu Skarbowego. Wniosek o nadanie NIP i numeru REGON może złożyć także fundacja rodzinna w organizacji.

W celu uzyskania numeru REGON należy złożyć wniosek na formularzu RG-OP do Urzędu Statystycznego.

Do obu wniosków konieczne jest załączenie aktu założycielskiego i statutu – w przypadku fundacji rodzinnej w organizacji, albo postanowienia o wpisie – jeżeli w chwili składania wniosku fundacja jest już zarejestrowana.

Zgłoszenie w CRBR

Fundacja rodzinna jest zobowiązana dokonać zgłoszenia do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) w terminie 14 dni od dnia powstania podmiotu. W świetle ustawy o AML regulującej kwestię zgłoszenia do CRBR, trudno jednoznacznie stwierdzić, czy fundacja rodzinna powstaje z dniem podpisania aktu założycielskiego, czy dopiero z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnej. Wpis fundacji rodzinnej do rejestru ma charakter konstytutywny, więc wydaje się, że w świetle ustawy o AML termin na zgłoszenie fundacji rodzinnej do CRBR biegnie od dnia wpisu fundacji rodzinnej do rejestru.

Co jednak istotne, zgłoszenie fundacji rodzinnej do CRBR możliwe jest dopiero po uzyskaniu NIP. Z uwagi na dość krótki termin na zgłoszenie fundacji rodzinnej do CRBR wskazane jest, aby występować o nadanie NIP dla fundacji niezwłocznie po podpisaniu aktu założycielskiego.