Większość osób kojarzy szyszynkę z produkcją melatoniny, która ułatwia zasypianie i zapewnia długi, spokojny i głęboki sen. Okazuje się jednak, że szyszynce zawdzięczamy o wiele więcej. Współczesna medycyna odkrywa nowe funkcje, jakie pełni ten maleńki gruczoł, znajdujący się w naszym mózgu. Poniżej przedstawiamy ciekawe informacje związane z szyszynką, jej wpływem na organizm oraz chorobami, jakie mogą jej zagrażać.

Czym jest i za co odpowiada szyszynka?

Szyszynka w mózgu (corpus pineale), inaczej nasadka mózgowa lub ciało szyszynkowe, jest niewielkim gruczołem dokrewnym (od 5 do 8 mm długości), przypominającym wyglądem szyszkę, czemu zawdzięcza swoją nazwę – szyszynka. Hormony, jakie wytwarza, wspierają i koordynują pracę narządów wewnętrznych oraz regulują procesy metaboliczne.

Nie można przecenić roli, jaką gra w organizmie Szyszynka – funkcje, jakie pełni to:

• zapewnia zdrowy sen, odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie zegara biologicznego oraz odporność organizmu (poprzez hormon o nazwie melatonina),
• reguluje gospodarkę wodną (przez hormon – wazopresynę),
• utrzymuje prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi oraz reguluje czynności ośrodkowego układu nerwowego (wydzielając serotoninę, zwaną hormonem szczęścia, której odpowiedni poziom uspokaja, a niedobór wywołuje nerwowość i agresję),
• zapewnia prawidłowe działanie tarczycy (za pośrednictwem tyreotropiny – TSH),
• odpowiada za prawidłowy przebieg porodu (poprzez oksytocynę),
• dba o odpowiednie reakcje organizmu w sytuacjach zagrożenia (dzięki wydzielaniu hormonu stresu),
• odpowiada za dojrzewanie płciowe (poprzez wydzielanie gonadotropin),
• wpływa na wzrost organizmu (poprzez wydzielanie melatoniny, która zwiększa produkcję hormonu wzrostu – somatotropinę GH),
• pełni wiele innych funkcji, odgrywających rolę drugorzędną (m.in. wpływa na metabolizm kości).

Szyszynka – gdzie się znajduje?

Z uwagi na ogromną rolę, jaką gra w organizmie szyszynka, położenie tego gruczołu nie jest przypadkowe. Znajduje się on w mózgu, który kieruje wszystkimi procesami i zawiaduje działaniem całego ustroju człowieka. Szyszynka wchodzi w skład struktur nadwzgórza, części wzgórzomózgowia, które z kolei jest częścią międzymózgowia, stanowiącego centrum mózgu. Struktura ta leży pomiędzy wzgórkami górnymi blaszki pokrywy, do tyłu od tylnej ściany komory trzeciej, w zagłębieniu, pod blaszką czworaczą. Posiada połączenie z kresomózgowiem, które odpowiada za większość procesów umysłowych i fizycznych człowieka. U dorosłego człowieka jest bardzo mała – jej rozmiar można przyrównać do ziarnka ryżu (początkowo większa, kurczy się wraz z wiekiem).

Szyszynka i produkcja melatoniny

Szyszynka wydziela melatoninę, odpowiedzialną za regulację rytmu dobowego organizmu. Hormon ten wytwarzany jest po zapadnięciu zmroku. Informacje o porze dnia szyszynka czerpie za pośrednictwem siatkówki oka, dzięki której światło trafia do mózgu w postaci impulsów elektrycznych. W miarę uwalniania hormonu do krwi człowiek staje się coraz bardziej senny, aż w końcu, kiedy stężenie melatoniny osiągnie odpowiedni poziom – zasypia. Największe stężenie hormonu obserwuje się między godziną 24., a 3. nad ranem. Bardzo często zdarza się, że światło emitowane przez ekrany telewizorów czy laptopów zakłóca informacje trafiające do szyszynki. Gruczoł nie wytwarza wtedy dostatecznej ilości melatoniny i pojawiają się trudności z zasypianiem. Podobne problemy mogą również wystąpić jesienią i zimą, kiedy rano i wieczorem jest ciemno, a więc występuje niedobór światła słonecznego. Poziom melatoniny jest wówczas wyższy, co objawia się sezonowo: nadmierną sennością, ociężałością, apatią, spadkiem nastroju, nieraz depresją. Według specjalistów melatonina wykazuje również inne, cenne właściwości: wzmacnia układ odpornościowy i redukuje wolne rodniki. Nie od dziś wiadomo, że długi, głęboki sen jest najlepszym lekarstwem – regeneruje siły fizyczne i psychiczne oraz wzmacnia organizm.

Jakie mogą być zaburzenia pracy szyszynki?

Prowadzenie niewłaściwego trybu życia często prowadzi do zaburzeń pracy szyszynki – dzieje się tak na skutek niezgodności z trybem dobowym organizmu. Oglądanie telewizji, praca lub gra przed monitorem komputera do późnych godzin nocnych, praca nocą itp. powodują bezsenność, bóle głowy, osłabienie odporności, drażliwość, zmęczenie, problemy z koncentracją i pamięcią. Sen jest krótki i nie daje odprężenia ani wypoczynku. Również w miarę starzenia się organizmu obserwuje się zmniejszenie wydajności pracy szyszynki. Hormony produkowane są przez nią w niewystarczających ilościach. Bardzo często osoby po 60. roku życia skarżą się na problemy ze snem, które są spowodowane głównie przez zbyt małą ilość wydzielanej melatoniny.

Zaburzenia pracy szyszynki mogą spowodować także inne przyczyny, jak na przykład zwapnienia w szyszynce. Polegają one na nadmiernym gromadzeniu się w gruczole złogów wapnia. Do typowych objawów zaburzeń w funkcjonowaniu szyszynki należą

• nudności,
• wymioty,
• bóle głowy,
• osteoporoza,

zaburzenia cyklu miesiączkowego lub owulacji, zaburzenia płodności, problemy ze zdrowiem psychicznym.

Jakie są główne choroby szyszynki?

Do najczęstszych chorób szyszynki należą torbiele, guzy, niedoczynność oraz nadczynność szyszynki. Choroby te, z uwagi na brak typowych objawów, diagnozuje się przypadkowo podczas badań obrazowych głowy, np. tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego. Torbiel szyszynki nie jest groźna dla organizmu pod warunkiem, że nie jest zbyt duża, nie wapnieje i nie uciska sąsiadujących tkanek. Choroba może przebiegać bezobjawowo lub wywoływać problemy z widzeniem, bóle głowy, rzadziej wodogłowie. Guzy szyszynki mogą być łagodne lub złośliwe. Dają różne objawy, m.in.: zawroty i bóle głowy, wymioty, zaburzenia widzenia, oczopląs, zaburzenia pamięci, śpiączkę, niedowład kończyn. Zostały one podzielone na 3 grupy:

• zmiany wywodzące się z komórek szyszynki (szyszyniak, guz miąższu szyszynki, guz brodawkowaty, szyszyniak zarodkowy, siatkówczak trójstronny),
• nowotwory (rozrodczak, potworniak, rak kosmówki, rak zarodkowy, rak pęcherzyka żółtkowego),
• zmiany o różnym pochodzeniu (gwiaździak, tłuszczak, czerniak).

Nadczynność szyszynki najczęściej skutkuje zbyt wczesnym dojrzewaniem płciowym u dzieci, a niedoczynność gruczołu prowadzi m.in. do opóźnionego dojrzewania płciowego.

Jak leczyć choroby szyszynki?

Przy niedoczynności i nadczynności szyszynki bardzo ważne jest zachowanie rytmu dobowego, dzięki czemu produkcja melatoniny i serotoniny nie będzie zaburzona. W niektórych przypadkach pomocna jest fototerapia.

Zwapnienie gruczołu leczy się, stosując oczyszczanie szyszynki, polegające na spożywaniu dużych ilości warzyw i owoców.

Torbiele leczone są objawowo (podaje się głównie środki przeciwbólowe), bardzo często torbiel szyszynki zanika samoistnie. Jeśli jednak rozrasta się i uciska na sąsiednie struktury, usuwa się ją chirurgicznie. Również operacyjnie usuwa się guzy szyszynki. Są to jednak operacje bardzo skomplikowane z uwagi na małe rozmiary gruczołu i bliskość ważnych naczyń żylnych oraz pnia mózgu. Poza zabiegami operacyjnymi w leczeniu nowotworów szyszynki stosuje się chemioterapię oraz radioterapię, w zależności od rodzaju guza.

Szyszynka – trzecie oko

Szyszynka była obiektem zainteresowania uczonych od setek lat, ponieważ jest to jedyny nieparzysty element w mózgu, położony w samym jego środku. Z tego powodu przypisywano mu niezwykłą moc. René Descartes, XVI-wieczny francuski filozof i matematyk, był zafascynowany szyszynką. Uważał ją za „siedzibę duszy”, czyli miejscem, w którym powstają wszystkie nasze myśli (współcześni naukowcy przypisują tę funkcję korze nerwowej). Badania naukowe wykazały, że szyszynka wytwarza również DMT, czyli 5-Metoksy-N,N-dimetylotryptaminę, która jest zaliczana do substancji psychoaktywnych. Jej duże stężenie wywołuje halucynacje oraz doznania podobne do tych, jakie odczuwają pacjenci w stanie śmierci klinicznej (uczucie wyjścia poza ciało, nieokreślona obecność świetlistych istot, słyszenie nieziemskich dźwięków, osiąganie spokoju, harmonii itp.). Być może z tego powodu ezoterycy przypisują szyszynce niezwykłą moc – metafizyczne połączenie między światem fizycznym i duchowym. Uważana jest przez nich za „trzecie oko” – magiczny organ, który pozwala na wkroczenie w świat mistycyzmu (np. jasnowidztwo). Według mistyków szyszynkę można pobudzać, stosując medytację oraz jogę.