Polski handel dochodzi do legislacyjnej ściany w związku z papierosami. Od 20 maja 2019 każda paczka, a także każde opakowanie zbiorcze zawierające wyroby tytoniowe wprowadzane do obrotu na terenie Unii Europejskiej, muszą być zarejestrowane w systemie śledzenia wyrobów tytoniowych Track&Trace. Na polskim gruncie nic się nie dzieje, a stosowny projekt ustawy, który rozpocząłby wdrażanie nowych przepisów, nawet nie trafił do Sejmu. Polska Izba Handlu ostrzega, że będzie to oznaczać, iż po 20 maja sprzedaż papierosów będzie de facto nielegalna w świetle prawa.
Celem wprowadzenia systemu Track&Trace przez dyrektywę 2014/40 było według Komisji Europejskiej wyeliminowanie z obrotu nielegalnych wyrobów tytoniowych. System wymaga rejestracji producentów, linii produkcyjnych, importerów, dystrybutorów, punktów detalicznych i śledzenia produktów przez wszystkie podmioty uczestniczące w obrocie do ostatniego dystrybutora przed pierwszym punktem detalicznym - czyli sklepem.
Nielegalne papierosy
Maciej Ptaszyński, dyrektor Polskiej Izby Handlowej, podkreśla, że późne przygotowanie przepisów może spowodować, iż Polska może nie zdążyć z wdrożeniem odpowiedniego systemu.
Mówiąc najkrócej, chodzi o to, że trzeba wprowadzić skomplikowany system tak, aby działał 20 maja. Na dziś projekt ustawy jeszcze nie trafił do Sejmu. Instytucje zaangażowane w jego tworzenie nie mogą rozpocząć jego wdrażania, a dodatkowo Ministerstwo Zdrowia chce notyfikować ten projekt ustawy.
Brak nowych przepisów oznacza, że będzie można wyprzedać te papierosy, które opuszczą fabryki jeszcze przed 20 maja, ale gdyby ustawa nie weszła w życie lub system nie byłby operacyjny na czas, żadna paczka papierosów nie będzie mogła opuścić fabryki od 20 maja.
W systemie będzie musiała być zarejestrowana każda paczka papierosów, a także każde przemieszczenie tych opakowań aż do momentu, w którym podmiot przestaje być w posiadaniu tych wyrobów.
Sklep nie jest zobowiązany do rejestrowania przyjęcia wyrobów tytoniowych, ale jest odzwierciedlony w systemie przez przedostatni szczebel systemu dostaw – czyli na przykład hurtownik zaopatrujący punkt detaliczny przesyła do systemu dane na temat dostawy.
Jedyną koniecznością dla detalistów jest rejestracja w systemie – każdy punkt detaliczny potrzebuje identyfikacji, dlatego musi być zarejestrowany.
Zapytaliśmy Ministerstwo Zdrowia o to, na jakim etapie są prace legislacyjne, lecz wciąż czekamy na odpowiedź.
Nowy system kontroli wyrobów tytoniowych
Żeby produkty mogły być śledzone, będą musiały być zaopatrzone w specjalny identyfikator. System będzie działał na poziomie paczki. Kody będzie generował podmiot wydający identyfikatory – niezależny od producenta. Ten podmiot wyznaczony przez państwo członkowskie (najpóźniej do 6 maja 2019) będzie także odpowiedzialny za rejestrację wszystkich podmiotów w systemie – zakładów produkcyjnych, hurtowni, dystrybutorów oraz detalistów.
Kody dla wyrobów tytoniowych zamawiać będą producenci lub importerzy, a przesyłane będą w formie elektronicznej lub fizycznej producentom. Ich kopia będzie wysyłana do systemu zbierania danych. Producenci zamawiający identyfikatory będą musieli już na linii produkcyjnej umieścić identyfikator razem ze znacznikiem czasu na produkcie. Kod ten może być zamieszczony w formie dot code (kod kropkowy), kodu QR lub data matrix.
Nowa, skomplikowana ścieżka paczki papierosów
Jak wskazuje w swoim opracowaniu PIH, pierwszy odczyt kodu nastąpi już na linii produkcyjnej. Wszystkie dane będą przesyłane do niezależnego systemu baz danych, który będzie zbierał dane z zakładów produkcyjnych i obiektów obsługiwanych przez producenta. Dane te są następnie kopiowane do kolejnej bazy danych – repozytorium wtórnego. Repozytorium wtórne obsługiwać też będzie pozostałych uczestników ścieżki: czyli np. hurtowników.
Repozytorium wtórne będzie posiadać interfejsy pozwalające na dostęp dla Komisji Europejskiej oraz państw członkowskich EU – w Polsce będzie to Ministerstwo Finansów. Dane te nie będą dostępne dla podmiotów gospodarczych. System pozwoli też na nadanie kodu zbiorczego większej liczbie produktów, tak aby nie było konieczne każdorazowe skanowanie każdej paczki papierosów, tylko jednorazowe skanowanie na przykład kartonu. Następnie dane o paczkach wchodzących w skład tzw. wagoników tworzących kartony i kartonów wchodzących w skład palety będą przesyłane do bazy danych. Każdy kolejny poziom agregacji będzie otrzymywał nowy kod.
Wszystkie działania będą musiały być raportowane w określonych ramach czasowych – powinno to nastąpić w ciągu 24 godzin - pisze PIH.
