早稲田大学政治経済学術院 教授 久米郁男
カリフォルニア大学サンディエゴ校 政治学部 准教授 直井恵
カリフォルニア大学サンディエゴ校 政治学部 准教授 直井恵
我々、科学研究費基盤研究(A)「グローバル化と国内政治」プロジェクトチームは、ハーバード大学グローバル化研究グループ及びインターネット新聞「ザ・選挙」と共同して、衆議院議員全員に郵送とファックスによるアンケート調査を、2009年6月から7月にかけて行った。ここでは議員ごとの回答結果の大要を公開するとともに、そのデータに基づいて簡単な分析結果を明らかにしておきたい。なお、回答数は8月17日現在で129名である。
■ アンケート調査票はコチラ>>
政党別と選挙区別の回答議員内訳は以下の通りである。
【政党別内訳】
自民党:61名
民主党:46名
公明党:8名
共産党:2名
社民党:4名
国民新党:3名
新党大地:1名
無所属:4名
【選挙区別内訳】
小選挙区:72名
比例区:57名
I.調査の目的と結果
アメリカのサブプライム・ローン問題に端を発した金融危機は、世界同時不況をもたらすにいたった。米国オバマ政権の「バイ・アメリカン条項」案を巡る議論をみても、この世界不況にどう対応するかが各国政治の一大争点となっている。では、総選挙を目前とした日本においてはどうであろうか。各党のマニフェストに見られるように、大きな政府—小さな政府が主要な対立軸なのであろうか。あるいは世界経済の中で、日本は自由貿易体制を堅持していくべきか、適宜保護主義をとっていくべきかという対立軸が他の先進諸国同様、存在するのだろうか。このプロジェクトは、この問いを一般市民と政治家を同時対象に、グローバル化に対する態度のアンケート調査を実施し答えようとするものである。具体的には、貿易や工場の海外移転の増大、外国人労働者受け入れの増大に関する態度を聞いた。
(1)政治家のほうが市民よりもグローバル化に積極的
外国からの輸入の増大について、それを良いことと考えるか悪いことと考えるかを聞いたところ、「悪いこと」(どちらかと言えばを含む。以下同じ。)とする議員はわずか4.9%であり、「良いこと」が41.5%である。これに対して、工場の海外移転と外国人労働者の増加については、「悪いこと」と答える議員が、それぞれ17.9%と13.8%と多くなる。しかし、いずれの設問でも、「良いこと」が18.7%と15.4%と拮抗している。
一方で、早稲田大学(グローバルCOE「開かれた政治経済制度の構築」)と読売新聞が2009年2月に共同して行った「日本人の社会的期待に関する意識調査」研究(代表 田中愛治早稲田大学教授)において、一般市民に全く同じ質問をした。そこでは、外国からの輸入に対して「良いこと」とする回答者は20.9%、他方工場の海外移転と外国人労働者の増加について「悪いこと」とする回答者がそれぞれ32%と22.6%である。政治家の方が一般市民よりもグローバル化に対して積極的であることが分かる。
(2)グローバル化は格差をもたらすか:メリットとデメリット
ただし、グローバル化の進展が格差の拡大をもたらすと思う比率は、政治家と一般市民でそれぞれ43.9%と45.9%であり、ほとんど差がない。政治家も一般市民も、グローバル化の「弊害」を同程度意識しているにも関わらず、政治家のほうがグローバル化を進めることに肯定的であることは興味深い。政治家が保護主義を防ぐ役割を果たしていることを示しているようである。
(3)政党間の違い
では、政党間でグローバル化に対する態度はどのように異なっているだろうか。外国からの輸入を「良いことである」と答える比率は、自民党で46.6%、民主党で38.6%である。工場の海外移転を悪いこととする比率は、自民党で13.3%、民主党で25.5%、外国人労働者の増加を悪いこととする比率は自民党が11.7%、民主党が13.7%である。自民党の方が、グローバル化に対してやや積極的であるようだ。ただし、グローバル化が格差を生むとの認識を持つ議員は、自民党で41.6%、民主党で40.9%とほとんど差はない。自民党も民主党もグローバル化のデメリットは同じように認識しているが、自民党の方がそのメリットを重視していると言うことかもしれない。
II.グローバル化への対応を含む政策選好地図:対立軸はなにか
今回の調査では、グローバル化に関する質問に加えて、それ以外の政策争点(安全保障、財政、公共事業など) についての一般的な質問も併せて聞いている。以下では、多次元尺度法を用いて、各政党の議員が政策地図の中でどのような位置を占めているかを見ておこう。我々の調査データから、議員の政策に対する選好が二つの次元に整理できることが分かった。第1の次元は、安保・外交における「ハト派」と「タカ派」の次元である。第2の次元は、大きな政府を志向するか小さな政府を志向するかのそれである。ここで興味深いことは、この第1の次元は同時にグローバル化に慎重か積極的かの次元でもある。以下の図は、この2次元政策地図上に回答していただいた個々の政治家をプロットし、政党所属を明示したものである。地図上の距離が近ければ近いほど、議員の政策位置も近いことを示す。
この議員調査結果をみると、各党マニフェストで焦点になっている「大きな政府—小さな政府」と「その財源」を巡る議論は、現実には政党間を差別化する政策イシューではなく、政治の前面にでてこない安全保障とグローバル化こそが議員や政党を峻別する軸となっていることが分かる。市民の立場にたってみれば、今回総選挙の帰結は、大きな政府か小さな政府という内政上の政策選択だけでなく、安全保障とグローバル化への態度という国際政治や世界経済の中の日本の政策選択に影響を及ぼすことになるのかもしれない。と同時に、政治学研究上は、なぜ安全保障・外交の対立軸とグローバル化への対立軸が重なり合うのかが興味深い問いとして提示された。安全保障はアメリカに任せて、自由貿易の利益を享受しようとする吉田路線を巡る政治対立が、安全保障に積極的に関わってグローバル化の果実を享受しようとする立場を巡るそれへと変化してきているのかもしれない。選挙後に予定している新国会議員調査でさらなる解明をすすめたい。
■ 議員別 回答結果一覧
<質問項目>
q 3:あなたは、グローバル化が国内における所得の格差をもたらすと思いますか。
q51:公共事業による地方の雇用確保は必要だ。
q52:財政再建のため歳出を抑えるのではなく、景気対策のために財政出動を行うべきだ。
q53:財政再建のために消費税増税を実施すべきだ。
q54:日本の防衛力をもっと強化すべきだ。
q55:日米安保体制は現在より強化すべきだ。
q56:日本は国連の安全保障理事会の常任事理国に入り、国際的な役割を果たすべきだ。
| q3 | q51 | q52 | q53 | q54 | q55 | q56 | |
| 逢沢 一郎 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 赤羽 一嘉 | そう思う | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | 反対 | 反対 | 反対 | 賛成 |
| 赤松 正雄 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 |
| 赤嶺 政賢 | そう思う | どちらかといえば反対 | 賛成 | 反対 | 反対 | 反対 | 反対 |
| 阿部 俊子 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 甘利 明 | そう思わない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 石川 知裕 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない |
| 石崎 岳 | どちらかと言えばそう思う | 賛成 | 賛成 | 賛成 | 賛成 | ||
| 石田 真敏 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 泉 健太 | どちらかと言えばそう思わない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | |
| 糸川 正晃 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | 賛成 | 反対 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない |
| 井上 信治 | どちらかと言えばそう思わない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 猪口 邦子 | そう思わない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 今井 宏 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 岩國 哲人 | そう思う | 賛成 | 賛成 | 賛成 | どちらとも言えない | 反対 | どちらかといえば反対 |
| 岩屋 毅 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | 賛成 | 賛成 | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない |
| 上田 勇 | どちらかと言えばそう思わない | どちらとも言えない | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 |
| 宇野 治 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 衛藤 征士郎 | そう思わない | 賛成 | 賛成 | 賛成 | 賛成 | 賛成 | 賛成 |
| 逢坂 誠二 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | 賛成 |
| 大島 理森 | そう思う | どちらかといえば賛成 | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 太田 誠一 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | 反対 |
| 大塚 高司 | そう思う | どちらかといえば賛成 | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 大畠 章宏 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 大前 繁雄 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 小川 淳也 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 |
| 奥野 信亮 | どちらかと言えばそう思わない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 奥村 展三 | どちらかと言えばそう思う | 賛成 | 反対 | 反対 | 反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 小沢 一郎 | そう思わない | どちらとも言えない | 反対 | 賛成 | |||
| 小野 次郎 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない |
| 海部 俊樹 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | 賛成 | 賛成 |
| 加藤 勝信 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 加藤 公一 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 |
| 亀井 善太郎 | そう思う | 反対 | 反対 | 反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない |
| 亀岡 偉民 | どちらとも言えない | 賛成 | 賛成 | どちらかといえば反対 | 賛成 | 賛成 | 賛成 |
| 川端 達夫 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 菅野 哲雄 | そう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 反対 | 反対 | 反対 | どちらかといえば反対 |
| 黄川田 徹 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 北川 知克 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 木原 誠二 | どちらかと言えばそう思わない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 木原 稔 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 | どちらとも言えない | 賛成 |
| 木村 勉 | そう思う | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 小池 百合子 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 | 賛成 | 賛成 |
| 小平 忠正 | どちらとも言えない | 賛成 | どちらかといえば賛成 | 反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 |
| 後藤 斎 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 斉藤 鉄夫 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 佐々木 隆博 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | 賛成 |
| 佐藤 ゆかり | そう思う | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | 賛成 |
| 塩川 鉄也 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 反対 | 反対 | 反対 | どちらとも言えない | |
| 重野 安正 | そう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | 反対 | 反対 | 反対 | どちらとも言えない |
| 階 猛 | そう思う | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 篠田 陽介 | どちらかと言えばそう思わない | 反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 |
| 篠原 孝 | そう思う | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | 反対 |
| 清水 清一朗 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない |
| 下地 幹郎 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | 賛成 | 反対 | どちらかといえば賛成 | 賛成 | 賛成 |
| 下条 みつ | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | 反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 神風 英男 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 鈴木 克昌 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | 反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | 賛成 |
| 鈴木 馨祐 | そう思わない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 鈴木 俊一 | どちらとも言えない | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 鈴木 宗男 | どちらかと言えばそう思う | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 |
| 薗浦 健太郎 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 | 賛成 | 賛成 |
| 高市 早苗 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 | 賛成 | 賛成 |
| 高井 美穂 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 高木 義明 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | 反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 高木 陽介 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 高山 智司 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 滝 実 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | 反対 | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 谷口 隆義 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 谷畑 孝 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 田端 正広 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 |
| 田村 謙治 | そう思わない | 反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | 賛成 |
| 中馬 弘毅 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 寺田 学 | どちらかと言えばそう思わない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 照屋 寛徳 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | 反対 | 反対 | 反対 | どちらかといえば反対 |
| 土井 真樹 | どちらとも言えない | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 土肥 隆一 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない |
| 中川 秀直 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | 賛成 | 賛成 | 賛成 |
| 仲野 博子 | そう思う | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | 反対 | 反対 | どちらかといえば賛成 |
| 中山 太郎 | どちらかと言えばそう思う | 賛成 | 賛成 | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 長島 昭久 | そう思わない | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 長勢 甚遠 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 長安 豊 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 並木 正芳 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 西村 真悟 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | 賛成 | 反対 | 賛成 | 賛成 | 賛成 |
| 西村 智奈美 | どちらかと言えばそう思わない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 萩原 誠司 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | 反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない |
| 橋本 岳 | そう思う | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 鉢呂 吉雄 | そう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 反対 | 反対 | 反対 | どちらかといえば賛成 |
| 鳩山 由紀夫 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 |
| 林 潤 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | 賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 原田 令嗣 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 |
| 日森 文尋 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | 反対 | 反対 | 反対 | 反対 | 反対 |
| 平岡 秀夫 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば反対 | 反対 | どちらかといえば反対 | 反対 | どちらとも言えない | 賛成 |
| 平沢 勝栄 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 |
| 平田 耕一 | そう思わない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない |
| 平沼 赳夫 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 福島 豊 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない |
| 藤田 幹雄 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 藤野 真紀子 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 藤村 修 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 古川 元久 | どちらかと言えばそう思わない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 古本 伸一郎 | どちらかと言えばそう思わない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | 反対 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 |
| 古屋 圭司 | どちらとも言えない | 賛成 | 賛成 | 反対 | 賛成 | 賛成 | 賛成 |
| 細川 律夫 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | 反対 | 反対 | 反対 | どちらかといえば賛成 |
| 細野 豪志 | どちらかと言えばそう思わない | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 前田 雄吉 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 牧原 秀樹 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 牧 義夫 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 増原 義剛 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 松浪 健四郎 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 松浪 健太 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 |
| 松本 剛明 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 松本 文明 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 松本 龍 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 |
| 村上 誠一郎 | そう思わない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 村田 吉隆 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | 賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 |
| 森本 哲生 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 |
| 柳澤 伯夫 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | 賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | 賛成 |
| 矢野 隆司 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない |
| 山内 康一 | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 |
| 山際 大志郎 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 | 賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 山本 有二 | どちらとも言えない | 賛成 | 賛成 | 賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 |
| 横路 孝弘 | どちらかと言えばそう思わない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | 反対 | 反対 | どちらとも言えない |
| 横光 克彦 | どちらかと言えばそう思う | 賛成 | どちらかといえば反対 | 反対 | 反対 | 反対 | 賛成 |
| 吉田 泉 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば反対 |
| 笠 浩史 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば反対 | どちらかといえば反対 | どちらとも言えない | どちらかといえば賛成 | どちらかといえば賛成 | 賛成 |
| 鷲尾 英一郎 | どちらかと言えばそう思う | どちらとも言えない | どちらかといえば反対 | どちらかといえば賛成 | 賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない |
| 綿貫 民輔 | どちらかと言えばそう思う | どちらかといえば賛成 | 賛成 | どちらとも言えない | どちらとも言えない | どちらとも言えない | 賛成 |
◇ ◇ ◇
■プロフィール
くめ・いくお――1957年生まれ。京都大学法学部卒業。Cornell University Ph.D.
神戸大学法学部助教授、教授を経て現職。Disparaged Success: Labor Politics in Postwar Japan (Cornell University Press), 『労働政治』(中公新書)、『はじめて出会う政治学』(有斐閣、共著)など。
なおい・めぐみ――1973年生まれ。慶應大学法学部政治学科修士課程、フルブライト奨学金を得て米国コロンビア大学博士号取得(政治学)。プリンストン大学 Center for Globalization and Governance 訪問研究員(2004−2005)、安倍フェローシップを得て早稲田大学政治経済学部訪問研究員 (2008−2009)。専門は国際政治経済学、比較政治経済学、貿易をめぐる政治過程。
■プロジェクトの概要
日本学術振興会科学研究費補助金 基盤研究(A)「グローバル化と国内政治」(代表 久米郁男)
国際政治経済と国内政治経済の研究者及び選挙・議会政治研究者により、市民レベル、利益団体レベル、政治家レベルでグローバル化に対してどのように政治的態度が形成されるかについて研究を進めている。
くめ・いくお――1957年生まれ。京都大学法学部卒業。Cornell University Ph.D.
神戸大学法学部助教授、教授を経て現職。Disparaged Success: Labor Politics in Postwar Japan (Cornell University Press), 『労働政治』(中公新書)、『はじめて出会う政治学』(有斐閣、共著)など。
なおい・めぐみ――1973年生まれ。慶應大学法学部政治学科修士課程、フルブライト奨学金を得て米国コロンビア大学博士号取得(政治学)。プリンストン大学 Center for Globalization and Governance 訪問研究員(2004−2005)、安倍フェローシップを得て早稲田大学政治経済学部訪問研究員 (2008−2009)。専門は国際政治経済学、比較政治経済学、貿易をめぐる政治過程。
■プロジェクトの概要
日本学術振興会科学研究費補助金 基盤研究(A)「グローバル化と国内政治」(代表 久米郁男)
国際政治経済と国内政治経済の研究者及び選挙・議会政治研究者により、市民レベル、利益団体レベル、政治家レベルでグローバル化に対してどのように政治的態度が形成されるかについて研究を進めている。